Profesyonel Hayatta Obez Çalışan olmanın Hukuki Boyutu
Av. Ali Emre Deşat ile bir röportaj
XLARGE YAŞAM – Merhabalar, bugün XLARGE YAŞAM olarak son dönemlerde obez bireylerin yine sıklıkla karşılaşmaya başladıkları ayrımcılıkları; İnsan Kaynakları, Çalışma hayatında uygulanan Mobbing ve İşe Alım ve İşten çıkarma başlıkları altında Av. Ali Emre DEŞAT ile bir röportaj yaptık.
XLARGE YAŞAM – Çalışma hayatında Şirketlerin İnsan Kaynakları Birimleri obez çalışan adaylarına yönelik ayrımcılık yapabiliyorlar. Buna yönelik olarak hukukumuzda işe alımlara yönelik ayrımcılığı önleyici bir düzenleme buluyor mu?
AV. ALİ EMRE DEŞAT – Türk Hukuku’nda işe alımlara yönelik çalışan adaylarının haklarının korunması noktasında spesifik bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak çalışma düzenleyen 4857 sayılı İş Kanunu’ndaki genel düzenlemelerden yola çıkarak yorum yapabiliriz.
XLARGE YAŞAM – İşe alıma yönelik genel düzenlemeler hakkında kısa bir bilgi verebilir misiniz?
AV. ALİ EMRE DEŞAT – Büyük şirketlerde işe alım süreci İnsan Kaynakları şirketlerinin eleman arayan şirketler ile çalışan adaylarını bir araya getiren İnternet Sitelerine müracaatı ile başlıyor. Bu sitelerde adaylara kendilerine ve kualifikasyonlarına yönelik detaylı bir CV hazırlamalarına yönelik alt yapı bulunuyor. Ülkemizde ayrımcılık maalesef sadece obezlere değil kadın-erkek, evli-bekar, çocuklu-çocuksuz, esnek-esnek olmayan çalışmasına yönelik çalışabilecek tüm adaylara yapılabiliyor. Kanunlarımızda ve Yüksek Yargı kararlarında eşit işe eşit ücret ve ayrımcılık yapılmamasına dair genel düzenleme bulunmaktadır.
XLARGE YAŞAM – Peki bu düzenlemeler herkese eşit olarak uygulanmakta mıdır?
AV. ALİ EMRE DEŞAT – Bireysel bakış açıları kanunların uygulanmasında takdir hakkının yukarıda belirtmiş olduğum azınlıklarla beraber sırf obezlere yönelik de ayrımcılık yapılmasına sebebiyet verebilmektedir.
XLARGE YAŞAM – Türkiye nüfusunun yaklaşık %43’ü obez. İşe alınma aşamasını geçmiş olan obez bireyler iş yerlerinde ne tür sorunlar yaşamaktadırlar?
AV. ALİ EMRE DEŞAT – Obez bireylerin estetik kaygılarla işe alınmadığı gerçeği ile karşı karşıyayız. Nitelikli olan obez bireyler iş tanımına uygun işe başvurdukları zaman diğer adaylar arasında sivrildiklerinde eğer alternatif aday bulunmuyorsa işe alınmaktadırlar. Estetik kaygılarla hareket edebilen İK uzmanları elemeler sonrasında tercihlerini obez olmayan adayları seçmek suretiyle kullanarak ayrımcılık yapmaktadırlar. Obez bireyler de sancılı geçen işe alım süreçlerinde ayrımcılığa maruz kaldıklarını bildikleri için iş koşullarına yönelik tavizlerde bulunmak durumunda kalabilmektedirler. Bu tavizler çalışma süresi ilerledikçe kademeli olarak artmakta; çalışanın iş tanımında yer almayan işler de çalışana yükletilmeye çalışılabilmektedir. İş tanımının dışında işleri yapmaya zorlanabilen obez çalışanlar bu durumu reddettiklerinde ya iş sözleşmelerinin sonlandırılması tehdidi ile karşı karşıya kalmakta ya da iş sözleşmesi feshedilmemek suretiyle mobbinge maruz bırakılmak suretiyle iş sözleşmelerini kendilerinin feshetmesi ve tazminatsız işten çıkarılmaya yönelik koşullara maruz bırakılmaktadırlar. Kilit personel durumunda olan obez bireyler haliyle daha az baskı ile karşılaşmaktadır.
XLARGE YAŞAM – İş yerinde ayrımcılığa maruz kalan obez bireylerin hakları nelerdir?
AV. ALİ EMRE DEŞAT – Obez çalışan diğer çalışanlar gibi iş tanımlarının dışındaki işleri yapmaya zorlanırlarsa bunu reddetme hakkına yasal olarak sahiptirler. Aynı husus mobbing hakkında da geçerlidir. Mobbing dışında sözlü taciz gibi durumlarla da sık sık karşılaşılmaktadır. Bu durum iş sözleşmesinin çalışan tarafından haklı sebeplerle feshedilmesi hakkını doğurur.
XLARGE YAŞAM – Mobbing sebebiyle ayrımcılığa maruz kalan çalışanların nasıl bir yol izlemesi gerekir?
AV. ALİ EMRE DEŞAT – Öncelikle doğrudan işten çıkmak suretiyle iş sözleşmelerini sonlandırmaları çalışan obez birey açısından hak kaybına uğramalarına sebebiyet verebilir. İş Hukuku’nda çalışanın ve işverenin hangi haklara sahip olduğu detaylı olarak düzenlenmiştir. Ancak bunları tek tek sayabilecek durumda değiliz. Konusunun uzmanı olan bir avukat ile hareket edilmesi çalışan birey açısından hak kayıplarının önüne geçilmesini sağlar.
XLARGE YAŞAM – İşyerindeki fiziksel koşulların obez çalışanlara uygun hale getirilmesine ilişkin bir yasal düzenleme var mıdır?
AV. ALİ EMRE DEŞAT – Kanunlarımızda eski hükümlülere, engellilere, bayan çalışan gibi gruplara göreceli ayrımcılık yapılmak suretiyle belli haklar bulunmaktadır. Obez çalışanlara yönelik haklar yasalarda ayrıca düzenlenmemiştir. Ancak vücut kitle indeksi belirli bir miktarın üzerinde yani morbid obez sınırı üzerinde olanlar engelli raporu alabilmektedir. Bu bireylerin çalıştırılmaları işyerleri için teşvik almalarını sağlamaktadır. Ancak işyerleri ayrımcılık yaparak bu tür çalışanları almamaya yönelik bir politika izlediklerinden zorunlu olarak aldıkları obez çalışanlara da gerekli fiziksel koşulları temin etmemektedirler. Örneğin morbid obez bir çalışanın işyerinde kullanacağı ofis koltuğu obez olmayan birey ile aynı olamaz. Örnekten yola çıkarak işyerinin obez çalışana yönelik konforlu bir ofis çalışma alanı temin etme zorunluluğu vardır. Bu zorunluluk yasalarla birlikte genel hukuk kurullarının temelini oluşturan iyi niyet kurallarından doğmaktadır.
XLARGE YAŞAM – Son olarak obez çalışanlara genel iş yaşamında hukuki haklarının zedelenmemesi için neler tavsiye edersiniz?
AV. ALİ EMRE DEŞAT – Çalışanların ayrım yapılmaksızın eşit koşullarda çalıştırılmasının esas olduğunu belirtmiştik. Ancak farklı olan bireylerin kendi farklılıklarından dolayı ayrımcılığa uğrayabilme ihtimallerinin yüksek bir olasılık olduğu dikkate alındığında, obez çalışanlara, işlerini yaparken biraz daha özenli olmalarını öneririm. Bunun sebebi zaten kendileri büyük zorlukları aşarak bir yerlere geldikleri için konumlarına yönelik alternatif eleman bulunduğunda ilk vazgeçilebilir durumda kalabilmekte olmalarıdır. İşini titiz yapan bir çalışan kolay kolay işini kaybetmez. Ayrımcılığa uğrayan çalışan üzerine uygulanan baskının dava yolunda ispatında zorluk çekebilmektedir. İş arkadaşları ile iyi geçinmiş olması tek başına dava aşamasında yeterlik olmaktadır. İspat Hukuku açısından obez çalışanın mobbing kaynaklı davasında tanık bulmakta sıkıntı yaşaması kuvvetle muhtemeldir. Diğer iş davalarında olduğu gibi obezite kaynaklı mobbing davalarında davadaki haklılığın ispatı açısından zorluk çekilebileceğinin farkında olunması gerekir. Hemen köprülerin atılması yönünde bir yol tercih etmektense işyeri ve işverenle ilişkilerin rehabilite edilmesine yönelik çabalar sarf edilmesi gerek çalışan gerekse işveren açısından öncelik arz etmektedir. Çalışma dünyasında işveren ile çalışanın birbirlerine muhtaç olduğu unutulmamalıdır. Ekip ruhu bunu gerektirmektedir. Çalışanın fiziksel görünümü değil zihinsel yeteneklerinin önemli olduğu unutulmamalıdır.
XLARGE YAŞAM – Sorularımıza samimi olarak cevap verdiğiniz ve XLARGE YAŞAM olarak obez bireylerin daha çok hayata katılarak üretken bireyler haline gelmelerine katkılarınız için teşekkür ederiz.